De Ambelt Zwolle geeft onderwijs aan 824 leerlingen tussen 4 en 21 jaar in het speciaal onderwijs (SO) en in het voortgezet speciaal onderwijs (VSO). Leerlingen krijgen inzicht in hun mogelijkheden en beperkingen en leren hoe ze daarmee om kunnen gaan. Maar boven alles begeleidt de school iedere leerling bij het ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief. “Binnen ons reguliere onderwijsaanbod kunnen we leerlingen die dat nodig hebben een (tijdelijke) oplossing bieden in klassen met een zeer specialistische aanpak in onderwijs en/of ondersteuning”, zegt locatiedirecteur Diet van Dam. Ondersteuning kan nodig zijn, omdat leerlingen in een reguliere klas storend gedrag vertonen, faal- of schoolangst hebben of bijvoorbeeld depressieve klachten hebben. De ondersteuningsklassen zijn ingedeeld in fases, van 2 tot en met 6.

Ondersteuning in zes fases
“In een fase 2-klas zitten leerlingen die al langdurig thuis zitten. Het aanbod onderwijs is hier klein, dat voor de zorg juist groot. In deze fase werken we veel samen met de GGZ. In fase 3 helpen we leerlingen die uitstromen naar arbeid of die via een individueel traject uitstromen naar vervolgonderwijs”, vult orthopedagoog Roelien Schuurman aan. In fase 3 valt overigens ook de resetklas. Daarover zo meteen meer. Verder kent de Ambelt nog ondersteuningsklassen in fase 4 voor leerlingen die onder meer een individueel traject volgen en doorstromen naar klassen voor een regulier vo-diploma (fase 5 en 6). Leerlingen in fase 2-, 3- en 4-ondersteuningsklassen komen enerzijds uit de reguliere stamgroepen (mentorgroepen) van de Ambelt of anderzijds - via onder andere de onderwijsconsulent, de leerplichtambtenaar of Karakter (kinder- en jeugdpsychiatrie) - van een andere reguliere school.

Thuisbasis voor leerlingen
Leerlingen op de Ambelt zijn ingedeeld in stamgroepen. Elke stamgroep wordt begeleid door een mentor. Die fungeert als spil in de begeleiding en is naast vraagbaak en vertrouwenspersoon voor de leerling ook de eerste contactpersoon voor ouders en vakdocenten. “De stamgroep is min of meer de thuisbasis voor de leerlingen. Ze starten en eindigen er de dag, en komen er ook tussen de lessen door, bijvoorbeeld om te lunchen”, zegt Diet. “Afhankelijk van de leeftijd of in welke fase een leerling is ingedeeld, blijft die de hele dag in de stamgroep of komt hij er regelmatig weer in terug, bijvoorbeeld na het volgen van vaklessen van een andere docent.”

Met resetklas uitval voorkomen
Kijken we naar de aanpak van schooluitval, dan valt vooral de resetklas op. Een bovenschoolse voorziening - die de Ambelt uit eigen middelen betaalt - voor leerlingen met externaliserend gedrag. Het gaat om leerlingen die op een extreme manier hun emoties uiten, bijvoorbeeld omdat ze onvoldoende vaardigheden hebben hun gevoelens onder controle te houden. Denk daarbij aan schelden, dreigen, agressie naar anderen of moeite hebben met autoriteit. Het gaat ook om leerlingen die veel spijbelen. De klas bestaat uitsluitend uit leerlingen van de Ambelt zelf, en in diverse leeftijden vanaf 12 tot 18 jaar. “We willen met deze klas voorkomen dat leerlingen hun eigen plan gaan trekken, dreigen af te haken en structureel thuis komen te zitten”, zegt Roelien. ‘Voorkomen dat leerlingen dreigen af te haken en structureel thuis komen te zitten’“De resetklas is een tijdelijke voorziening: we werken eraan dat leerlingen langzaamaan, maar wel binnen maximaal zestien weken, weer in de reguliere Ambeltklas (stamgroep) terug kunnen komen. Of juist op die plek waar zij meer tot hun recht komen.” Voordat leerlingen in de resetklas komen, is de problematiek in de reguliere stamgroep vaak al zichtbaar. “We bespreken de problematiek intern met de commissie van begeleiding. Ook de ouders zijn dan al op de hoogte. En als er dan al externe hulpverleningsinstanties of bijvoorbeeld de leerplichtambtenaar betrokken zijn, haken ook die aan. Net als bij de andere ondersteuningsklassen gaan we voor een individuele aanpak en maken we een ‘Eén-op-één-kindplan’, met ouders, leerling en hulpverlening. Het is vooral belangrijk om vanuit de motivatie van de leerling - die vaak ook al ziet dat hij of zij ondersteuning nodig heeft - aan een terugkeerplan te werken.”

Eigenaar van eigen oplossing
Het belang van die motivatie begint al bij de intake. Alle knelpunten komen ter tafel. Waar lopen we tegenaan? Wat gaan we met elkaar doen? En waar gaan we aan werken? Roelien: “De leerling tekent ook voor zijn eigen plan. Maakt zo zijn eigen hulpvraag en koppelt daar doelen aan. Zo wordt hij eigenaar van zijn eigen oplossing. Dagelijks evalueert de mentor of de leerkrachtondersteuner met de leerling de beoogde doelen voor die dag. Hoe is het gegaan? Wat werkte wel of niet? En als het anders moet, wat heb je morgen dan nodig? Die individuele aandacht vergt veel tijd en energie. Daarom is het aantal leerlingen in de resetklas beperkt tot zes. Met de deelnemers werken we er stap voor stap naartoe dat zij weer kunnen terugkeren in hun eigen stamgroep. Of, zoals gezegd, naar een plek waar zij beter tot hun recht komen. Zo gaat de leerkrachtondersteuner de eerste twee keer mee als de leerling weer even terugkomt in de stamgroep om samen met zijn klasgenoten aan opdrachten te werken. Op die manier kan de leerling weer langzaam wennen aan het ‘normale’. En de klas, de docent en de mentor krijgen weer voldoende vertrouwen dat ze met elkaar weer iets kunnen bereiken.”

Dagstructuur helpt bij bewustwording
“De mentor houdt wekelijks de ouders op de hoogte”, vult Diet aan. “Elke twee weken is er overleg met de ouders en de hulpverleningsinstanties. En maandelijks schuift een gedragswetenschapper aan. Samen werken ze aan dat eerder gemaakte, concrete plan. In de resetklas starten we elke dag met de vraag: wat is mijn doel vandaag? Dan volgt enige tijd theorie, daarna een stukje ontspanning. De leerlingen gaan met elkaar wandelen of sporten. Dan weer terug naar de doelstelling van die dag. Die structuur helpt bewustwording te creëren. En de mentor en andere betrokkenen zien zo heel goed hoe het gaat en hoe de leerling op diverse zaken reageert.” Roelien knikt. “Als het nodig is, roepen we de hulp van deskundigen in die onderzoek kunnen verrichten op het gebied van beroepskeuze, intelligentie of persoonlijkheid. Mogelijk herzien we het ontwikkelingsperspectief van de leerling, waardoor zijn gedrag en de eisen van de omgeving beter op elkaar zijn afgestemd.”

Meer uitgaan van preventie
In welk opzicht speelt de resetklas een rol bij preventie van schoolverzuim? Een grote rol, beamen Diet en Roelien. “Daarmee voorkomen we schorsing en verwijdering van school. En: na de Ambelt zijn er voor de leerling niet zo veel mogelijkheden meer. Dan komt er van onderwijs nog nauwelijks iets terecht. We werken nu zo’n 2,5 jaar met de resetklas. In al die tijd wisten we voor alle deelnemers definitief schooluitval te voorkomen. Wel hebben we in die periode een belangrijke les geleerd: we zijn steeds preventiever gaan werken. Niet pas op het laatst iemand in de resetklas plaatsen. ‘We hebben een belangrijke les geleerd: we zijn steeds preventiever gaan werken’Dat voelde voor de leerling als een soort straf. Nu we dat veel eerder doen, zijn zaken nog niet geëscaleerd, is de kans veel groter dat de leerling weer terug kan naar zijn eigen stamgroep en ervaart de leerling het dat we hem vooral willen helpen. Ook de ouders zijn blij om te zien dat we met een vergrootglas werken en voor hun zoon of dochter zorg op maat leveren. En alle anderen? Die vinden het mooi om te zien dat de jongere weer opbloeit. Achter zijn of haar gedrag zitten vaak dieperliggende oorzaken. Beetje bij beetje doet de leerling zijn masker af en kan hij weer zichzelf zijn.”