Januari 2021
Uitgave vanSteunpunt Passend Onderwijs
Steunpunt Passend Onderwijs
Aïdadreef 4
3561 GE Utrecht
www.steunpuntpassendonderwijs-povo.nl
Concept en realisatie
Onlineblad.nlRuud Slagmolen, Len Blonk
Fotografie
Ewouter.com en anderen
De algemene foto’s in dit magazine zijn gemaakt voordat het coronavirus inNederland uitbrak.
Dit magazine is tot standgekomen in samenwerking met:
Als kinderen niet goed tot leren komen of ze hinderen hun klasgenoten, levert dat extra stress op. In de klas en voor henzelf. In de Familieklas leren deze kinderen, samen met hun ouders, te werken aan verbeterd gedrag. Zodat zij zich prettiger op school gaan voelen. Tien x Q&A over hoe je met de Familieklas leerlingen een zetje in de goede richting geeft.
1
“De Familieklas is er voor leerlingen uit groep 4 tot en met 8 en telt zes tot acht leerlingen. Deelname van een ouder of verzorger is verplicht. Jaarlijks, gedurende twaalf weken komen de leerlingen eenmaal per week een dagdeel naar de Familieklas. Vader, moeder of verzorger komt mee en helpt de leerling bij het schoolwerk en bij de persoonlijke gedragsdoelen. Soms werken ze samen aan een opdracht”, zegt Jannie Wouters, projectleider bij SWV de Eem, het samenwerkingsverband voor primair onderwijs in de regio Eemland (Amersfoort en omliggende gemeenten). Het samenwerkingsverband is verantwoordelijk voor een dekkend aanbod aan ondersteuning voor leerlingen met specifieke onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. Samenwerkingsverband de Eem wil de komende jaren samen met scholen en ketenpartners verder bouwen aan oplossingen in de nabijheid van het thuisadres van de leerling, optimale samenwerking met ketenpartners en een preventieve aanpak. Een van die ondersteuningsvoorzieningen is de Familieklas. “Vooraf stellen de leerlingen, samen met de ouders, hun eigen leraar en de leraar van de Familieklas persoonlijke gedragsdoelen op. Op de doelenkaart houdt de eigen leerkracht de doelen van het kind bij, de ouder doet dat tijdens het dagdeel dat het kind deelneemt aan de Familieklas.”
2
“Het concept Familieklas komt uit Denemarken en is met financiering van de gemeenten op de Folkeskole ontwikkeld. Het is gebaseerd op een stuk systeemtherapie en Multi-Family Therapy, waarbij ook een deel oplossingsgerichte therapie en Handelingsgericht Werken is verwerkt. In ons land vertaalde de Stichting Familieklas Nederland in 2011 het concept naar Nederlands onderwijs. In 2015 ging OBS ’t Spectrum in Amersfoort met het concept aan de slag. In schooljaar 2017/2018 zijn we met de eerste scholen in de regio Amersfoort gestart. Nu werken er zes scholen mee, die met elkaar al veertien keer een Familieklas hebben gestart. En elk jaar is er ruimte voor twee nieuwe scholen om met de Familieklas te starten.”
3
“Ten eerste een speciale Familieklasleerkracht, meestal een leerkracht van de school zelf die met het concept gaat werken. Die juf of meester krijgt een opleiding on the job. De Stichting Familieklas Nederland leidt hem of haar al doende op. In het voortraject organiseren we een middag waarop we het team meenemen in de methodiek en waarop we de leerkrachten trainen om te werken met scores en doelenkaarten. Het eerste jaar financiert SWV de Eem de hele Familieklas, het tweede jaar betalen we de extra uren van de speciale Familieklasleerkracht en het derde jaar zet de school de klas zelfstandig voort. ‘Scholen die zich aanmelden, willen ongewenst gedrag graag ombuigen naar gewenst gedrag’ Gedurende het gehele traject financiert SWV de Eem de projectleiding en de oudergroep.” Volgens Jannie kan elke school zich voor de Familieklas aanmelden. “Scholen die zich aanmelden, willen ongewenst gedrag graag ombuigen naar gewenst gedrag. Ze willen vaak ook de samenwerking met ouders verstevigen. Verder vragen we de school te willen meewerken aan een wetenschappelijk onderzoek rond de effectiviteit van de Familieklas.”
4
““Iedere leerling met een ondersteuningsbehoefte op het gebied van onderwijs en gedrag. Kinderen die in aanmerking komen, laten verschillend gedrag zien. Denk aan heel erg verlegen gedrag of juist het tegenovergestelde: kinderen die hun emoties moeilijk onder controle krijgen. Vaak zit het gedrag in de weg, waardoor het leren soms ingewikkelder wordt voor deze kinderen. Niet alleen op school, ook vaak thuis.”
5
“We werken ten eerste aan het aanleren van gewenst gedrag. Tijdens de intake stellen we met ouders, leerling, eigen leerkracht en Familieklasleerkracht drie tot vier doelen samen. Vooral de leerling heeft daarin een belangrijk aandeel. Wat gaat nu goed, wat minder? Wat wil je graag leren? En hoe ga je dat doen? Dat schrijven we heel concreet, op een smart manier op de doelenkaart. Bijvoorbeeld: ik werk 15 minuten stil door aan mijn werk. Of: als ik iets niet prettig vind, zeg ik ‘stop, hou op’. Of: als ik mijn werk afheb, kijk ik het nog eens zorgvuldig na voordat ik het bij mijn juf inlever. De doelen moeten haalbaar en goed te scoren zijn. Dat verhoogt immers de motivatie. Gedurende de zestien weken zijn er drie momenten waarop alle betrokkenen bij elkaar komen: de intake, de tussen- en de eindevaluatie. Zonodig schaven we de doelen wat bij. Of er komen nieuwe bij, omdat het heel goed gaat. Werken aan gedragsdoelen dus, en dat gaat ook door tijdens de lessen in de eigen klas. Terwijl de leerlingen in de Familieklas aan hun gedragsdoelen werken, werken ze tegelijkertijd aan hun reguliere schoolwerk in de Familieklas.”
6
“Kinderen hebben vaak heel goed inzicht in wat er wel en niet goed gaat. En ze hebben vaak ook al ideeën hoe het beter kan. Ouders, leraar en Familieklasleerkracht helpen hen daarbij. Aan het begin van elke Familieklas lezen de leerlingen hun scores van de afgelopen week op de doelenkaart voor. ‘Soms vraagt een leerling al twee dagen van tevoren wanneer hij weer met z’n vader naar de Familieklas gaat’Omdat we de doelen zodanig hebben gekozen dat de leerlingen die goed kunnen halen, levert dat een positieve beleving op. De meeste kinderen vinden het erg leuk om hun behaalde scores voor te lezen. Ze zijn trots op wat ze hebben bereikt. Een enkeling vindt het aanvankelijk spannend om dat hardop voor te lezen. Dan doet de ouder dat in het begin. Verder vinden de kinderen het reuzeleuk dat hun vader of moeder ook in de klas zit. Soms vraagt een leerling al twee dagen van tevoren wanneer ze weer samen naar school gaan.”
7
“Voor hen is het aanvankelijk best pittig. Het kost ze uiteraard tijd en het lang in de klas zitten, zijn ouders niet meer gewend. Maar ze hebben dat graag voor hun kind over en ze krijgen er gaandeweg vaak steeds meer plezier in. Ze vinden het leuk om te zien dat hun kind er blij van wordt en vorderingen maakt. De rol van de ouder of verzorger is het kind te helpen bij het behalen van de doelen, bijvoorbeeld door het kind bij de les te houden. Wanneer het kind geneigd is om snel af te dwalen, dan attendeert de ouder hem of haar op het gestelde doel. ‘Je zou toch 15 minuten stilletjes aan je huiswerk werken?’ Verder komen ouders één keer per twee weken een uur bij elkaar om te praten over de vorderingen. Onder begeleiding van een ouderondersteuner van SWV de Eem kunnen ouders vragen en zorgen met elkaar bespreken. Maar ook ervaringen delen.”
8
“Het kost tijd en inzet, en commitment van het schoolteam is belangrijk. De school moet een leerkracht vrijmaken om de extra uren voor de Familieklas in te vullen. Dat kan doordat de Familieklasleerkracht tijdelijk extra uren gaat werken of dat er een vervanger wordt gezocht die de reguliere klas van de Familieklasleerkracht tijdelijk overneemt. Of een collega maakt wat extra uren. ‘Als de Familieklas eenmaal is gestart, blijkt dat betrokkenen steeds enthousiaster worden’Al met al best een uitdaging. Vooraf is zo nu en dan twijfel aanwezig, maar als de Familieklas eenmaal is gestart, blijkt dat leerkrachten, ook de twijfelaars, steeds enthousiaster worden. En, zoals eerder gezegd, helpt het samenwerkingsverband de eerste jaren met de financiering (zie ook vraag 3).”
9
“De meeste kinderen behalen 80 procent of meer van hun gestelde doelen. We zien verder dat het zelfvertrouwen van leerlingen groeit. En we constateren dat er verbetering is te zien wat betreft gedrag. Verder ervaren ouders en leerkrachten hun samenwerking als zeer positief, en dat draagt weer bij aan verbetering van het contact tussen school en ouders. Op dit moment lopen er twee wetenschappelijke onderzoeken naar de effectiviteit van de Familieklas. Van het onderzoek van SWV de Eem verwachten we in juli 2021 de eerste resultaten. Het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek pakt het onderzoek nog breder aan. Dat onderzoek loopt nog twee jaar.”
10
“De Familieklas is er vooral om ongewenst gedrag aan te pakken en te verbeteren, en richt zich niet primair op aanwezigheid op school. Aan de andere kant: als leerlingen op een positieve manier een zetje krijgen in de goede richting, positief gedrag in relatie tot anderen ontwikkelen, zich daardoor sociaal en emotioneel prettiger op school gaan voelen, en beter tot leren komen, zal dat zeker bijdragen aan hun welbevinden. En daar hebben zij baat bij in hun verdere schoolloopbaan.”
Neem contact op met Jannie Wouters,telefoon: 06 – 12 72 64 13.Mail: j.wouters@swvdeeem.nl
