Het samenwerkingsverband VO Noord-Kennemerland biedt 15.000 jongeren uit de regio Noord-Kennemerland passend onderwijs met passende ondersteuning. “Dit doen we op 27 scholen in het voortgezet onderwijs, in de gemeenten Alkmaar, Heerhugowaard, Langedijk, Heiloo en Bergen. Met elkaar willen we dat iedere jongere een diploma op zijn of haar niveau haalt of een passende en duurzame werk- of participatieplek krijgt. Maar bovenal willen we dat iedere leerling zich sterk voelt en een stevige toekomst heeft”, zegt Irma de Wit, projectleider schoolaanwezigheid. Het eerste woord in de slogan geeft al aan dat hiervoor een hechte samenwerking noodzakelijk is. “Ons samenwerkingsverband betreft 27 scholen en vijf gemeenten, waarbinnen GGD, J&G- coaches, de leerplichtambtenaren (onze belangrijkste ketenpartners) en uiteraard ook ouders en jongeren. Ook de samenwerkingsverbanden po en vo trekken hierin met elkaar op.”

Werken vanuit wetenschappelijk onderzoek
Het samenwerkingsverband werkt altijd vanuit data en wetenschappelijk onderzoek, vertelt Irma. “Van daaruit maken we passend beleid. In 2016 is onderzoek gedaan naar de aanpak van thuiszittende leerlingen. Daaruit bleek onder meer dat er voor de thuiszittende leerlingen geen eenduidige definiëring was, dat niet alle partners zich verantwoordelijk voelden voor de thuiszittende leerlingen, dat bij de mdo’s (multidisciplinaire overleggen) de regievoering nog onduidelijk was en dat meer nodig was dan de basisondersteuning. Een van de aanbevelingen was om een projectleider aan te stellen. ‘Zorgen dat we allemaal over hetzelfde praten, denken en doen’In die functie ging ik in 2017 aan de slag. Allereerst met het realiseren van die eenduidige definiëring. Zorgen dus dat we allemaal over hetzelfde praten, en dat we allemaal hetzelfde denken en doen. Daarvoor sprak ik in eerste instantie met de leerplichtambtenaren. Verder werd een goed registratiesysteem opgezet. In die tijd werd ook de MAS landelijk geïntroduceerd, de eenduidige Methodische Aanpak Schoolverzuim, die vanuit Ingrado (beroepsvereniging leerplicht) ontwikkeld was. Die aanpak namen we toen als basis. Daarna gingen we verder met alle andere ketenpartners en de scholen aan de slag.”



Gezamenlijke taal ontwikkelen
Tijdens zo’n proces ontdek je uiteraard wat goed werkt, en wat minder. “Een van de belangrijkste lessen is goed naar elkaar te luisteren. Vooral in het begin was het ‘ja, maar zij van Jeugdzorg’, of ‘zij van de leerplicht’. Het met elkaar verbinden was best een uitdaging. Maar tijdens de rondgang bleek iedereen heel bevlogen en toonden alle partners dezelfde ambities. Met elkaar ontwikkelden we een gezamenlijke taal en stelden we een eenduidige integrale en op onze regio afgestemde aanpak - de Handelingsgerichte Aanpak Schoolverzuim (HAS) - samen, waarbij iedere betrokkene zijn eigen rol en verantwoordelijkheden heeft.”

Tot eenduidige aanpak komen
Vervolgens werden bijeenkomsten georganiseerd, waaraan alle partners van het samenwerkingsverband deelnamen. Daarop werd de aanpak (de rollen en taken) toegelicht en uitgelegd. “Er was vooral ruimte voor dialoog. Hoe kijk jij er tegenaan? In kleinere groepjes gingen scholen met de consulenten passend onderwijs, leerplichtambtenaren, J&G-coaches, jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen met elkaar in gesprek om gedachten en ideeën uit te wisselen. Uiteindelijk leidde dat tot een eenduidige aanpak.

Startgesprek met focus op preventie
In de loop van de tijd is de focus verplaatst naar preventie. Met elkaar vooral het verzuim voorkomen. “Aan het begin van elk schooljaar voeren de consulenten passend onderwijs op de 27 scholen een startgesprek. Centraal daarin staat de aandacht voor veiligheid en welbevinden van de jongere op school. Welke maatregelen neem je om die veiligheid te waarborgen? ‘Centraal in het startgesprek staat de aandacht voor veiligheid en welbevinden van de leerling op school’En hoe bevorder je aanwezigheid op school? Sommige scholen hebben al een verzuimteam dat regelmatig bij elkaar komt en aan de hand van data het verzuim bespreekt en de nodige acties onderneemt. Ook alle ketenpartners zijn bij dit startgesprek betrokken. Gedurende het schooljaar komen zij nog eens vier keer op de school bijeen om samen de lijst met thuiszittende leerlingen door te nemen. Wie zit thuis, om welke reden, en wat kunnen we daaraan doen? Voorheen was het best lastig om al die bijeenkomsten op 27 scholen met al die partners gepland te krijgen. Door corona gebeurt dat nu digitaal en is het sneller en gemakkelijker te plannen. Dus die vorm van overleg zal zeker blijven.”

Niet oordelen, maar ondersteunen
Irma: “Doordat we de thuiszittende leerlingen al drie jaar lang goed in beeld hebben en data goed kunnen analyseren, constateren we dat angst bij de leerling vaak een rol speelt. Angst om niet mee te kunnen komen op school. Angst om iets te vragen. Ga zo maar door. Ook problemen in het gezin kunnen een belangrijke factor zijn. ‘Ouders en leerlingen geven aan wat ze willen, de school helpt hen om samen met de ketenpartners die oplossing te realiseren’Daarbij vragen scholen zich af hoe zij aan de kennis komen over dit soort problematiek. Maar ook wat zij in zo’n geval kunnen doen. Je staat als school aan de zijlijn, krijgt met privésituaties te maken, maar ook met verzuim, en dat raakt weer het onderwijs. De school organiseert multidisciplinaire overleggen, waarbij ouders en jongere altijd aanwezig zijn. Vooral zij kunnen het beste aangeven we ze willen, de school helpt hen om, samen met de ketenpartners, de wettelijke kaders die oplossing binnen te vinden en waar te maken. Daarbij is het belangrijk om op een waarderende en oplossingsgerichte manier met elkaar in gesprek te gaan en te blijven.”

M@zl-methode helpt
Kijk je naar de onderste laag van het RtI-model dan ben je vooral bezig met preventie. De wetenschappelijk bewezen methode M@zl (Mazzel) helpt om de aanwezigheid op school te vergroten. Mazzel staat voor Medische Advisering van de Ziekgemelde Leerling. Irma: “De methode helpt om proactief op ziekteverzuim te reageren. Scholen, GGD en gemeenten werken samen om dat snel te herkennen en een passende oplossing te bieden. Volgens M@zl moet een school in actie komen bij zorgwekkend ziekteverzuim: als een leerling zich in twaalf weken vier keer ziek meldt, of wanneer een jongere voor de zevende schooldag aaneengesloten ziek is. Wanneer dat het geval is, voert de school een eerste gesprek met de leerling en ouders. Om samen met hen te bekijken welke oplossing er mogelijk is en hoe de school daarin kan helpen. Zonodig schakelt de school de jeugdarts in. Die gaat dan na welke gezondheidsklachten de leerling heeft en wat de redenen zijn van het verzuim. Ook samen met de leerling en ouders wordt dan de gewenste begeleiding of zorg bepaald. De methode leert mentoren en andere begeleiders in school om op een waarderende en oplossingsgerichte manier verzuimgesprekken te voeren. Hierbij is het belangrijk om vroegtijdig met elkaar in gesprek te gaan. Hoe sneller bepaalde belemmeringen in beeld zijn, des te sneller je met elkaar een goed plan van aanpak kunt maken. Vaak hoeven dat dan geen grote aanpassingen te zijn en zijn eenvoudige oplossingen snel te realiseren.”

Voortdurend in beweging blijven
De komende drie jaar gaan steeds meer scholen in Noord-Kennemerland met de M@zl-methode werken. Docenten, mentoren en jeugdartsen die op de 27 scholen werken of betrokken zijn, volgen trainingen. “Met de trainingen werken we toe naar een gezamenlijke taal en heldere aanpak. Taal waarin we ons richten op schoolaanwezigheid. We moeten het straks niet meer uitsluitend hebben over geoorloofd of ongeoorloofd verzuim, maar over schoolaanwezigheid. We delen onze zorg en gaan in gesprek: we wachten niet meer tot de periode van vier weken aaneengesloten verzuim is verstreken. We blijven daarom in gesprek met alle professionals en trekken samen op in de beweging… op weg naar preventie.”